TANZİMATTAN MEŞRUTİYETE 

Tanzimat Fermanı 

II. Mahmut’un 1839’da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti’nin du­rumu hiç iç açıcı değildi. Osmanlı ordusu Nizip’te Mehmet Ali Paşa’ya yenilmiş, donanma Mısır’a götü­rülmüştü. Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gel­mişti. Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa’nm eli­ne geçecek, ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti’ni himaye altına alacaktı.

Abdülmecit, Mustafa Reşit Paşa’yı II. Mahmut za­manında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı’nı hazırla­makla görevlendirdi. Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu. Bu yüzden “Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’na, “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denilmiştir.

Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinde etkili olan iç ve dış sebepler: 

İç Sebepler:

1- Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği

 

2- Devleti eski gücüne kavuşturabilmek

Dış Sebepler:

1- 1840 Londra Konferansı’nda Mehmet Ali Paşa isyanı ve Boğazlar konusunda Osmanlı Devleti’nin lehine karar alınmasını sağlamak.

2- 1840 Londra Konferansı’nda azınlık sorununun gündeme gelmesine engel olmak

3- Avrupalı devletlerin azınlıkları bahane ederek iç işlerimize karışmasını engellemek.

Tanzimat Fermanı’nm başlıca esasları şunlardı: Tanzimat Fermanı ile Getirilen Yenilikler:

1. Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz, na­mus, can ve malı devlet garantisi altında bulunacak.

2. Vergiler herkesin gelirine göre, düzenli bir şe­kilde alınacak.

3. Askerlik işleri düzene konulacak.

4. Mahkemeler açık olacak. Hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak.

5. Herkes malına sahip olup, miras bırakılabile­cektir.

6. Her türlü rüşvet ve iltimas kalkacaktı.

7. Herkes kanun önünde eşit olacak.

Tanzimat Fermanı Müslüman ve gayrimüslimlerce nasıl karşılanmış olabilir?

Yorum:

• Padişah; bu fermanı ilân ederek bizzat kendisi kendi yetkilerini sınırlandırmıştır.

•Fermanın getirdiği en büyük yenilik, her gücün üs­tünde kanun kuvvetinin bulunduğu düşüncesinin
ortaya çıkmasıdır.       .

• Tanzimat Fermanı; Osmanlı Devleti’nde anayasacılığın başlangıcıdır.

• Vatandaşın mülkiyet hakkı, devlet garantisi altına alınmıştır.

• Tanzimat Fermanı’nı ilânı ile Osmanlı ülkesinde Avrupai tarz hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.

• Askerlik vatan hizmetine dönüşmüştür.

• Batılılaşma, hareketleri bundan sonra daha da yo­ğunlaştı.

• Tanzimat döneminde Batıyı daha iyi anlayan ay­dınlar yetişti.

Sonuçlar:

Tanzimat Fermanı’nın halk tarafından anlaşılması için Anadolu ve Rumeli’ye memurlar gönderildi.

Hukuk alanında ıslahatlar ile yeni ticaret, ceza ka­nunları ve mahkemeler meydana .getirildi. Fakat bu haklardan Türkler ve Müslüman’lardan daha çok Av­rupalılar ve gayrimüslimler yararlandılar.

Kılık, kıyafet, yaşayış ve sosyal alanda “Batılılaş­ma” denilen yenilikler yapıldı.

Tanzimat Fermanı, anayasanın Osmanlı ülkesin­de başlangıcı oldu. Osmanlı Devleti bu fermanı ilân ederken Avrupalı devletlerin desteğini sağlamayı amaçlamıştı. Tanzimat’ın hemen sonrasında Mısır meselesi, onların yardımı ile halledildi. Rusya ve Hünkâr İskelesi meselesi ve boğazların durumu çö­zümlendi.

Ordu ve eğitim alanında batı örneklerine göre ça­lışmalar yapıldı.

* Tanzimat Fermanı, halk iradesiyle değil, padişa­hın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı. Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı. Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti.

Tanzimat Fermanı ile Amerika ve Fransa’da yayımlanan insan hakları beyannamelerinin farkları neler olabilir?