Gazneliler Devleti Konu Anlatımı (KPSS Tarih)

GAZNELİLER (969–1187)

9. Sınıf Tarih dersi Türk-İslam Devletleri (10-13. yüzyıllar) ünitesi Karahanlılar konusunun özetini aşağıdan okuyabilirsiniz. KPSS Tarih hazırlığı yapan arkadaşlarımızın konuyu mutlaka dikkatlice okuması gerekir.

Gazneli Devleti Kısa Özet:

Devletin Adı: Doğu Afganistan’da ki başşehirleri Gazne’den almaktadır.

Kurucusu: Alp Tekin (Tigin) (Samanoğulları Devleti’nin Herat valisi idi.)

Kurulduğu Yer: Afganistan

Başkenti: Gazne

Hâkimiyet Sahası: Afganistan, Horasan ve Kuzey Hindistan

Gazneli (Sultan) Mahmut Dönemi:

• Gazneli Devleti’ne en parlak dönemini yaşattı.

• Samanoğulları’ndan Horasan’ı aldı.

• Karahanlılarla savaştı. Ceyhun ırmağı 2 devlet arasında sınır kabul edildi.

• Yaklaşan Selçuklu tehlikesine karşı tedbirler aldı. Arslan Yabgu’yu yakalayıp Kalincar Kalesi’ne hapsetti.

• Bağdat’ta bulunan Abbasi halifesini Büveyhoğulları’nın baskısından kurtarmak için sefer yaptı. Böylece:

1.    Hazar Denizi’nin güneyini tamamen ele geçirdi.

2.    Halife tarafından Gazneli Mahmut’a sultan unvanı verildi.  (Gazneli Mahmut  “Sultan” unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.

• Sultan Mahmut Hindistan’a 17 sefer yaptı.

              Hindistan Seferinin Sebepleri:

1.    Hindistan’a İslamiyeti yaymak

2.    Hindistan’ın yeraltı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek

              Hindistan Seferinin Sonuçları:

1.    Ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişledi.

2.    Sultan Mahmut’un İslam dünyasındaki şöhreti arttı.

3.    Seferde elde edilen ganimetler Gaznelileri ekonomik açıdan güçlendirdi.

4.    Hindistan’a İslamiyet yayıldı ve bugünkü Pakistan’ın temelleri atıldı.

5.    Hindistan’da kast sistemi zayıfladı.

6.    Hindistan’dan getirilen filler ise Gazne ordusuna farklı ve üstün bir özellik kazandırdı.

Gazneli Mesut Dönemi:

• Babası kadar dirayetli bir hükümdar değildi. Yaklaşan ve büyümekte olan Selçuklu tehlikesine karşı tedbirler almak yerine Hindistan’a sefere çıktı. Bu sırada Selçuklular 2 defa Gaznelileri yendi. (Nesa ve Serahs Savaşları) Bunun üzerine büyük bir ordu ile Selçuklular üzerine yürüdü.

• Dandanakan Savaşı:

Tarih: 1040

Taraflar: Gazneliler X Selçuklular

Sebep: Selçukluların Horasan’ı ele geçirmek istemesi. (Gaznelilerin büyüyen Selçuklu tehlikesine son vermek istemesi.)

Sonuç:

1)    Selçuklular kazandı.

2)    Horasan tamamı ile Selçuklu hâkimiyetine girdi.

3)    Büyük Selçuklu Devleti resmen kuruldu.

4)    Selçukluların İslam dünyasındaki etkisi ve itibarı arttı.

5)    Gazneli Devleti yıkılış sürecine girdi.

Gazneli Devleti’nin Yıkılış Sebepleri:

1)    Gazneli Mahmut’tan sonraki sultanların dirayetsizliği. (Gazneli Mahmut’un Selçukluların üzerine gitmek yerine Hindistan’a gitmesi, Dandanakan Savaşı’ndaki kötü yönetimi.)

2)    Gazneliler birçok ulusu (Türkler, İranlılar, Hindular, Gurlular…) bünyesinde bulundurmaları parçalanmasında ve yıkılmalarında büyük rol oynamıştır.

3)    Ordularının paralı askerlerden oluşması.

Gaznelilerin Yıkılışı:

Dandanakan’dan sonra bir daha toparlanamayan Gazneliler 1187’de Gurlular tarafından yıkıldı.

Gaznelilerin Türk-İslam Tarihindeki Yeri ve Önemi:

1)    Gazneli Mahmut Türk tarihinde ilk defa “sultan” unvanını kullandı.

2)    Hindistan’a İslamiyeti yaydılar.

3)    Sebük Tigin Türk tarihinde ilk defa “Padişah” unvanını kullanmıştır.

Yazı Dil ve Edebiyat:

Devletin resmi dili Arapçadır. Halkın büyük bir bölümü Farsça konuşurken, saray ve ordu da Türkçe konuşulurdu. Şehname bu dönemde Firdevsi tarafından Sultan Mahmut’a sunulmuştur.