1877- 1878 Osmanlı–Rus Savaşı (93 Harbi)

Osmanlı Devleti’nin Rusya ile yaptığı 1877-1878 Savaşı’na niçin ‘93 Harbi’ denilmiştir?

Hicri takvim’de 1293’e denk gelir.

İstanbul Tersane Konferansı’ndan Sırbistan ve Karadağ’ın topraklarının genişletilmesi Bosna, Hersek ve Bulgaristan’da özerk
yönetimler kurulması kararı çıkmıştı. Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince bu kez Londra’da bir konferans daha düzenlendi.
Avusturya, Almanya, İngiltere, Rusya ve İtalya’nın katıldığı bu konferansta “Osmanlı Devleti, Hristiyan halk için söz verdiği
reformları yerine getirecek, protokolü imzalayan devletlerin elçileri, reformları denetleyecektir.” kararı çıktı.

Osmanlı Devleti’nin konferans kararlarını kabul etmemesi üzerine Rusya, Osmanlı Devleti’ne savaş açtı. Kafkasya ve Romanya’dan saldırıya geçen Ruslar iki koldan ilerlemeye başladılar. Balkanlarda isyanlar yeniden başladı. A. Muhtar Paşa’nın bütün gayretlerine rağmen Ruslar, Erzurum’a kadar geldiler. Balkanlarda Gazi Osman Paşa komutasındaki Plevne savunması altıncı ayın sonunda bozuldu. Rusların Edirne’ye kadar gelmeleri üzerine Padişah II. Abdülhamit ateşkes istedi. Bu gelişme karşısında İngiltere harekete geçti, İngiliz donanmasının Mudan­ya’ya gelmesi üzerine Ruslârda Yeşilköy’e kadar geldiler.

e) Ayastefanos Antlaşması (1878)

Ruslarla barış görüşmeleri Yeşilköy’de yapıldı. Sonunda; Ayastefanos Antlaşması yapıldı (3 Mart 1878)

1) Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak, Make­donya, Doğu Rumeli ve asıl Bulgaristan bu krallığa bağlanacaktı.

2) Bosna – Hersek’e muhtarlık verilecekti.

3) Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Bayezıt Rus­ya’ya bırakılacaktı.

4) Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız ola­caktı.

5) Girit’te Ermenilerin bulunduğu yerlerde, Teselya ve Arnavutluk’ta Osmanlı Devleti ıslahatlar yapacaktı.

6) Osmanlı Devleti, Rusya’ya 30 milyon lira savaş tazminatı ödeyecekti.

Önemi

• Bu antlaşma ile Rusya, Panislâvizm politikasında başarılı olarak Osmanlı Devleti’ni istediği gibi par­çalamıştır.

• Osmanlı Devleti; Romanya, Sırbistan ve Karadağ topraklarını kaybetti.

• Özerk Bulgar krallığının kurulması ve bu devletin Ege Denizi’ne kadar büyümesiyle Rumeli toprakla­rı ikiye ayrıldı.

• Doğu Anadolu’da önemli topraklar Rusya’ya bıra­kıldı.

• Ermeni sorunu ilk defa bu savaş sırasında ortaya çıktı. Ayastefanos Antlaşması ile Rusya Ermeniler üzerinde söz sahibi oldu.

• Rusya, Bulgaristan vasıtasıyla Ege Denizi’ne çıka­rak sıcak denizlere inme politikasını büyük ölçüde gerçekleştirdi.

• Rusya, Doğu Anadolu’da elde ettiği yerlerle Dicle- Fırat ve Basra Körfezi’ne yaklaştı.

• 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın politikaya et­kisi Meclisin kapatılması oldu. ‘

• Rusya’nın güçlenmesinden rahatsız olan büyük devletlerin etkisiyle Ayastefanos Antlaşması yü­rürlüğe girmedi. Yerine Berlin Antlaşması yapıldı.

L) Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878)

Rusya, Ayastefanos Antlaşması ile amacına ulaşmış ve Osmanlı ülkesini parçalamayı başarmıştı.Osmanlı-Rus Savaşı’nın başından beri tarafsız görü­nen Avrupalı devletler ortaya çıkan durumdan mem­nun olmadılar. Antlaşmaya ilk tepki, Avusturya ile İngiltere’den geldi. Balkan topraklarını elde etmeye çalışan Avusturya, Rusya’nın elde ettiği çıkarları ka­bullenemedi. Rusya’nın, özellikle Ege Denizine ve Dicle-Fırat yolu ile Basra’ya uzanması İngiltere’yi ra­hatsız etti. Doğu ticareti ve sömürgeleri için büyük bir tehlike meydana getiren bu durum İngiltere’yi hare­kete geçirdi.

İngiltere ve Avusturya, Almanya’yı da kendi taraf­larına çekerek, Ayastefanos Antlaşması’na itiraz etti­ler. Rusya yıpranmış ordularıyla Avrupa devletlerine karşı yeni bir savaşı göze alamadığından, konunun yeniden görüşülmesini kabul etmek zorunda kaldı. Bu durum, Osmanlı İmparatorluğu’nun geleceği­nin devletlerarası görüşmelerde belirlenmesi de­mekti.

Ayastefanos Antlaşması’nın yeniden gözden ge­çirilmesi amacıyla Berlin Kongresi toplandı.Kongre başkanı Almanya Başbakanı Bismark‘tı. Kongreye 1856 Paris Antlaşması’nı imzalayan devletler ya­ni Osmanlı Devleti, Rusya, İngiltere, Fransa, Avusturya, Almanya ve İtalya katıldılar. Bir ay sü­ren kongre sonunda Berlin Antlaşması (13 Tem­muz 1878) yapıldı.

1) Ayastefanos Antlaşması ile kurulan Büyük Bulgaristan üç kısma ayrıldı:

a) Makedonya kısmı Islahat yapmak şartıyla Os­manlı Devleti’ne bırakıldı.

b) Doğu Rumeli eyaletine Hristiyan vali tayin edi­lerek muhtarlık verildi.

c) Asıl Bulgaristan, Osmanlı Devleti’ne vergi ve­ren bir prenslik haline getirildi.

2) Bosna-Hersek, Osmanlı Devleti’ne verilecek, fakat şimdilik Avusturya tarafından yönetile­cekti.

3) Romanya, Sırbistan ve Karadağ tam bağım­sız hale gelecekti. Ayrıca Dobruca Roman­ya’ya; Niş Sırbistan’a; Adriyatik kıyılarından bazı yerler Karadağ’a verildi.

4) Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya verilecekti.Doğu Beyazıt Osmanlılarda kaldı.

5) Osmanlı ülkesinde Ermenilerin oturdukları yer­lerde ıslahatlar yapılmasına karar verildi.

6) Teselya, Yunanistan’a bırakıldı.

7) Osmanlı Devleti, Girit adasında ıslahat yapa­cak.

8) Tuna nehrinde ulaşım serbest olacak ve dev­letlerarası bir komisyon tarafından yönetile­cekti. Fakat nehir savaş gemilerine kapalı ola­caktı.

9) Boğazlar konusunda 1856 Paris ve 1871 Lond­ra Antlaşmalarıyla belirlenen hükümler yürür­lükte kalacaktı.

10) Osmanlı Devleti, Rusya’ya 60 milyon lira sa­vaş tazminatı ödeyecekti.

Yorum:

• Ayastefanos Antlaşması’nın yerine Berlin Antlaş­ması’nın yapılmasıyla 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı kesin olarak sona erdi.

• Osmanlı Devleti’nin Berlin Antlaşmasından tek kârı Doğu Beyazıt’ın geri alınması oldu. Buna kar­şılık, Kıbrıs üs olarak İngilizlere verildi.

• Savaş sırasında ortaya çıkan Ermeni sorunu, Ber­lin Antlaşmasıyla devletlerarası politika konusu haline geldi.

• Rusya’nın Balkan hakimiyeti önlendi.

• Büyük Bulgaristan’ın parçalanmasıyla Rusya’nın Balkanlar üzerinden Akdeniz’e inmesi önlendi.

• Yunanistan’ın sınırları genişledi.

• Osmanlı Devleti, büyük toprak kaybına uğradı (287.000km²).

• Bosna-Hersek ve Kıbrıs üzerindeki Osmanlı ege­menliği sadece görünüşte kaldı.

• Rusya ile Osmanlı Devleti arasında l. Dünya Savaşı’na kadar devam edecek bir barış devri açıldı. Bu süre içinde Osmanlı-Rus Savaşı meydana gel­medi.

Antlaşması ile Berlin Antlaşması’nın farklı yönleri

Bulgaristan ile ilgili madde ve Doğubeyazit’in Osmanlı’da kalmasıdır.